Caravaggio czyli o pewnym wyjątkowym awanturniku

     Dawno, dawno temu żył sobie pewien artysta, który miał bardzo awanturniczą naturę. Same cechy jego pieniaczego charakteru nie są godne pochwały, aczkolwiek to właśnie im zawdzięczamy fakt, że tak wiele wiemy  dziś o malarzu żyjącym ponad 400 lat temu. Skąd tyle wiemy o Caravaggio, bo o nim mowa? Otóż bogatym źródłem informacji są dla nas archiwa sądowe w Rzymie, dokumentujące wyczyny i wyskoki artysty, np. "sprawa karczocha", dotycząca obrzucenia kelnera gorącymi warzywami...

    Caravaggio tworzył oryginalne obrazy, posługiwał się innowacyjnymi jak na swoje czasy metodami malarskimi - grą światłocieni, a także innowacyjnym podejściem do tematu. Jego dzieła są realistyczne, co często sprawiało, że spotykał się z niezrozumieniem mecenasów i zleceniodawców, wśród których było wiele osób ze świata kościelnego. Uważali oni, że przedstawienia świętych są obrazoburcze i wulgarne. Tak stało się m.in. z obrazem "Śmierć Marii", zamówionym przez karmelitów. Plotka zaś głosiła, że modelem była wyłowiona z wody martwa prostytutka.

Caravaggio "Śmierć Marii"

      Podobnie z dezaprobatą spotkał się  "Święty Mateusz i anioł", który ukazywał apostoła jako prostego chłopa w ubogim odzieniu, z trudem czytającego Pismo Święte. Odbiorca zrezygnował z obrazu ze względu na "niestosowność i obsceniczność" oraz brudne stopy świętego, zdające się wystawać z obrazu. Na szczęście odrzucane obrazy od razu znajdowały bogatych nabywców i nie stanowiły przeszkody do pozostałych licznych zamówień. Poniższy obraz niestety nie zachował się do naszych czasów i dysponujemy jedynie czarno-białymi zdjęciami.

"Święty Mateusz i anioł"

        Zdaję sobie sprawę, że o Caravaggio można by napisać grube książki, a nie o to chodzi by się tutaj przesadnie rozpisywać. Chciałabym podzielić się jedynie z Wami moją fascynacją tym artystą. Dla mnie osobiście fenomen Caravaggia określa jego dbałość o fizyczne detale (Chłopiec z koszem owoców, Chłopiec ugryziony przez jaszczurkę), a także przenikliwa obserwacja obiektu. Skutkowało to z jednej strony realizmem, a z drugiej skomplikowaną psychologiczną budową postaci. Jego artyzm zaś i talent określa innowacyjność podejścia do tematu: krótkie plany sprawiające wrażenie, że postać zdaje się być trójwymiarowa i wychodzić z obrazu. Tak jest w przypadku "Nawrócenia świętego Pawła". Artysta postawił sobie za główny cel przedstawienie duchowego przeżycia, iluminacji wewnętrznej, krytycy przyczepili się do końskiego zadu, który zajmuje dużą część obrazu. Dla mnie cały artyzm określają kontrastowe zestawienia: światła i mroku, tego co pospolite, fizyczne i zwierzęce z tym, co duchowe i wzniosłe. I chociaż na obrazie nie ma Boga ani aniołów, widz nie ma wątpliowści co do nawrócenia spadającego na Pawła.

"Nawrócenie świętego Pawła"

       I jeszcze jeden obraz o krótkiej perspektywie - "Ukrzyżowanie świętego Piotra". Postacie zdają się wychodzić z obrazu. O realiźmie zastosowanym przez artystę świadczyć mogą zaś brudne stopy robotnika podnoszącego krzyż. Przed Caravaggio nikt nie śmiał malować postaci o brudnych stopach.

"Ukrzyżowanie świętego Piotra"

        Caravaggia uważa się za pierwszego wielkiego artystę barokowego, znalazł wielu naśladowców, a jego styl wytyczył drogę pokoleniu artystów. Ponieważ jednak nigdy nie założył warsztatu, wkrótce jego innowacyjność została zapomniana, gdyż nie rozwinęła się szkoła, która kontynuowałaby jego technikę. Wniósł do sztuki naturalizm, łączący obserwację świata z dramatycznym, teatralnym światłocieniem. Miał ogromny wpływ na barok oraz na takich artystów jak Rembrandt, Vermeer czy Rubens.